Một nữ nghệ nhân trang trí hang đá Borgo Laudato si' của Castel Gandolfo tại Vatican, ngày 18.12.2025.
Vatican News
Đối với người Kitô hữu, hang đá không thể chỉ dừng lại ở giá trị thẩm mỹ hay những biểu tượng bất động. Nó phải là một lời thức tỉnh mạnh mẽ trước thực tại: Chúa đang ở đâu khi nhân loại vẫn đối xử với nhau bằng sự thù ghét? Sự hy sinh của những nạn nhân vô tội đang nói gì với chúng ta? Đã đến lúc ánh sáng từ máng cỏ nghèo hèn phải chiếu rọi vào cả những thực trạng đau thương nhất, nơi bạo lực vẫn đang tìm cách bóp nghẹt niềm hy vọng về một nền hòa bình đích thực.
Hang đá – Bản tuyên ngôn về sự mong manh và khiêm hạ
Thần học về hang đá không bắt đầu từ sự lộng lẫy, mà từ sự tự hạ. Chúa Giêsu không chọn sinh ra ở “giữa trời”, nơi con người có thể đứng thẳng và kiêu hãnh. Như Đức Cha Fulton J. Sheen, nhà giảng thuyết lừng danh đã sâu sắc nhận định trong cuốn “Người Galilê vĩnh cửu”: “Chúa Giêsu không sinh ra ở giữa trời, nơi người ta có thể đứng thẳng, nhưng Người giáng sinh trong hang đá, nơi người ta phải cúi mình để đi vào. Đó là một cử chỉ khiêm nhường. Một số người quá tự mãn không hạ mình sẽ không thấy được niềm vui bên trong hang đá.”
Chữ “thân xác” - Basar trong tiếng Do Thái hoặc Sarx trong tiếng Hy Lạp trong câu Kinh Thánh “Ngôi Lời đã làm người” (Ga 1:14) chỉ toàn bộ con người, toàn thể nhân loại dưới khía cạnh thoáng qua, nghèo khó và bất toàn nhất. Thiên Chúa không ban hành ơn cứu độ từ xa mà đã “cư ngụ giữa chúng ta”, chấp nhận sự giới hạn để chữa lành những chia cắt.
Máng cỏ Bêlem năm xưa chính là nơi trú ẩn đầu tiên của một gia đình “tị nạn” phải trốn chạy sự truy sát của bạo quyền. Hang đá 2025, vì thế, phải là tấm gương phản chiếu hình ảnh hàng triệu người đang tị nạn vì chiến tranh tại Gaza, Ucraina hay những nạn nhân của bạo lực súng đạn tại Australia. Mầu nhiệm Nhập Thể mời gọi ta tìm thấy Thiên Chúa nơi những kẻ yếu thế. Vì vậy, một hang đá rực rỡ nhưng tách biệt khỏi nỗi đau đồng loại chỉ là một sự tôn vinh hời hợt, làm lu mờ đi bản chất tự hạ và yêu thương của Đấng Cứu Thế.
Bêlem – Khơi dậy tinh thần Giáng Sinh giữa đống đổ nát
Tại chính quê hương của Chúa Giêsu, thành phố Bêlem, không khí Giáng Sinh 2025 mang một sắc thái đặc biệt: thận trọng nhưng tràn đầy hy vọng. Sau hai năm bị gián đoạn bởi chiến sự, du khách và khách hành hương đã bắt đầu trở lại dù căng thẳng ở Bờ Tây chưa hoàn toàn hạ nhiệt. Những nhà hàng địa phương đón nhận lượng khách trở lại sau thời gian dài suy thoái nặng nề kể từ biến cố ngày 7/10/2023.
Tỷ lệ thất nghiệp tại Bêlem đã có lúc tăng vọt từ 14% lên 65%, khiến hàng nghìn người phải rời bỏ quê hương tìm kế sinh nhai. Trong bối cảnh đó, việc khôi phục lễ hội không phải là sự xa hoa, mà là tiếng nói của sự sinh tồn. Ông Maher Canawati, Thị trưởng Bêlem, chia sẻ đầy tâm huyết: “Năm nay, chúng tôi đã khơi dậy tinh thần Giáng sinh và gửi gắm những thông điệp hy vọng đến người dân địa phương để họ có thể tiếp tục hành trình, từ đó lan tỏa ra toàn thế giới để gửi gắm thông điệp rằng chúng tôi mong muốn hòa bình, mong muốn sự sống. Chúng tôi rất cần hòa bình để có thể tiếp tục sống trong các thành phố của mình và tại Palestine”.
Cư dân địa phương như ông Elias Shoufani bày tỏ cảm xúc: “Đây là một hy vọng mới cho cuộc sống, một cảm giác khác biệt sau những năm tạm dừng do khó khăn. Chúng tôi hy vọng đây sẽ là một bước tiến tới hòa bình, một bước tiến của tình yêu thương với tất cả mọi người, không gì có thể ngăn cách chúng ta khỏi cảm giác tuyệt vời này”. Tại vùng đất mà mỗi mét vuông đều in dấu chân lịch sử và đau khổ, Giáng Sinh không còn là một kỳ nghỉ, mà là một lời tuyên bố rằng tình yêu thương có sức mạnh mạnh hơn sự chia cắt.
“Ánh Sáng Hòa Bình Bêlem” – Sứ mạng xuyên biên giới
Giữa những xung đột chính trị phức tạp, một truyền thống ý nghĩa tiếp tục được duy trì như một dấu chỉ của sự hiệp nhất: “Ánh Sáng Hòa Bình Bêlem”. Ngọn lửa này được đốt từ ngọn đèn dầu cháy liên tục suốt hơn 1.000 năm qua tại hang đá Nhà Thờ Chúa Giáng Sinh ở Bêlem. Kể từ năm 1986, ngọn lửa này đã được các hội hướng đạo sinh tình nguyện mang đi khắp thế giới.
Theo ban tổ chức, ngọn lửa này không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc: “Ánh Sáng Hòa Bình, biểu tượng cho Ánh Sáng của Chúa Kitô hiện rõ nhất trong dịp Giáng Sinh, thúc đẩy hòa bình, sự hòa hợp và hiệp nhất giữa mọi người trên toàn thế giới – không phân biệt chủng tộc, sắc tộc hay tín ngưỡng”. Ngọn lửa này đã đi qua những thảm kịch lớn nhất của nhân loại đương đại. Ngọn lửa đã được đưa tới “Ground Zero” tại New York - địa điểm nơi tòa Tháp Đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới từng tọa lạc trước khi bị sụp đổ trong cuộc tấn công khủng bố kinh hoàng ngày 11/09/2001 – như một thông điệp của hòa bình và hy vọng. Năm nay, ngọn lửa ấy lại tiếp tục hành trình dài từ Bêlem qua Tel Aviv, Vienna và vượt đại dương đến New York, rồi tỏa đi khắp các bệnh viện, viện dưỡng lão và những nơi đang cần sự an ủi.
Cùng với “Ánh Sáng Hòa Bình” là một ngân quỹ thiết thực để giúp đỡ trẻ em nghèo, người khuyết tật và người tị nạn. Ngọn lửa chứng minh rằng dù biên giới có thể đóng lại vì súng đạn, nhưng sự ấm áp của lòng bác ái vẫn luôn tìm được con đường để sưởi ấm những trái tim đang run rẩy vì sợ hãi.
Khi những bức tượng “biết đi”: Sứ mạng của lòng thương xót
Để Giáng Sinh thực sự có ý nghĩa, những nhân vật trong hang đá phải bước ra đời thực thông qua đời sống của người Kitô hữu. Trong Tông thư “Admirabile signum” – Dấu chỉ tuyệt vời, Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhắc nhở rằng: “Hang đá Giáng Sinh luôn là một lời mời gọi sống động để cảm nhận sự dịu dàng của Thiên Chúa và nhận ra Người nơi mọi người xung quanh”.
Tại Roma, Cộng đoàn Sant’Egidio tiếp tục truyền thống “Bữa ăn huynh đệ” được khởi xướng từ năm 1982. Ban đầu chỉ là bàn tiệc cho 20 người già cô đơn, đến năm 2024, hoạt động này đã chào đón 250.000 người tại 71 quốc gia. Đại diện Cộng đoàn chia sẻ: “Giáng sinh là một chút phép màu: đó là phép màu của những khuôn mặt tươi cười của rất nhiều người bị đè nén bởi sự mệt mỏi của cuộc sống, đó là phép màu của việc khám phá ra sự hữu ích của nhiều người không thiếu thứ gì nhưng đã đánh mất ý nghĩa sâu sắc của ngày lễ”. Trong các nhà thờ, bệnh viện và nhà tù, những người nghèo không phải là đối tượng ban ơn, họ là “thân nhân”, là những vị khách danh dự ngồi cùng bàn với Đấng Cứu Thế.
Tại Việt Nam, tinh thần ấy hóa thân vào những hành động cắt giảm sự phô trương để ưu tiên cho sự sống. Các giáo xứ miền Trung, nơi chịu thiệt hại nặng nề do lũ lụt vào tháng 10 và 11 năm 2025, đã đồng loạt chọn đón Giáng Sinh đơn sơ. Ông Giacôbê Đặng Phước Thành, trưởng ban hành giáo giáo xứ Thanh Bình, Đà Nẵng, cho biết: “Năm ngoái, chi phí mừng Giáng Sinh là 45 triệu đồng. Năm nay, chúng tôi chỉ dựng một hang đá nhỏ trong nhà thờ và tái sử dụng đèn cùng cờ từ năm trước ở bên ngoài, tổng chi phí chỉ khoảng 5 triệu đồng”. Số tiền tiết kiệm được dùng để giúp đỡ những gia đình sống trên thuyền dọc sông Bồ.
Tinh thần bác ái này lan tỏa mạnh mẽ từ lời kêu gọi của các mục tử. Đức Giám mục Giuse Trần Văn Toản của Long Xuyên tóm lược: “Chính sự đơn sơ này sẽ giúp chúng ta trở về với máng cỏ nghèo năm xưa, nơi Ngôi Lời đã đến cư ngụ giữa chúng ta. Phần tiết kiệm từ việc trang trí và tổ chức tiệc mừng sẽ được dùng để nâng đỡ những anh chị em đã chịu thiệt hại vì lũ lụt”.
Những máng cỏ trong lòng người
Giáng Sinh ý nghĩa nhất đôi khi không nằm ở những tổ chức lớn, mà ở trong quyết định của mỗi cá nhân. Anh Phan Văn Linh, một thợ cơ khí tại Huế, dù gia đình mất mát gia súc do bão lũ, vẫn quyết tâm sống Mùa Vọng trong sự hy sinh. Anh tâm sự: “Chúng tôi cảm thấy Mùa Vọng năm nay thật sự có ý nghĩa, vì có niềm vui Giáng Sinh đích thực trong lòng khi được sẻ chia với những người cô đơn và túng thiếu sau lũ lụt”. Anh không chỉ cho đi những gì dư thừa, mà cho đi từ chính sự túng thiếu của mình.
Tại Hà Nội, chị Minh Hằng chia sẻ về hành trình giáo dục lòng nhân ái cho con gái thông qua câu chuyện Cô bé bán diêm: “Từ khi đọc Cô bé bán diêm, con gái tôi không còn đòi ông già Noel tặng con những món quà đắt tiền nữa. Tôi hướng con đến những hoạt động ý nghĩa hơn... năm nay chúng tôi dự định chuyển một số tiền nhỏ ủng hộ đồng bào bão lũ”. Hình ảnh một đứa trẻ từ bỏ món đồ chơi xa xỉ để hướng về đồng bào đang gặp khó khăn chính là một “hang đá” đẹp nhất mà Thiên Chúa muốn cư ngụ.
Bước xuống để thấy một thế giới khác
Giáng Sinh 2025 mời gọi chúng ta một sự hoán cải cá nhân sâu sắc. Thế giới ngày nay thường khuyến khích chúng ta “đứng thẳng”, vươn cao, và khẳng định quyền lực cá nhân. Nhưng thông điệp từ máng cỏ thì ngược lại. Như Đức Cha Fulton Sheen đã viết: “Các mục đồng và các đạo sĩ đủ đơn sơ để nghiêng mình xuống. Khi làm như thế, họ thấy mình không ở trong một cái hang, nhưng ở trong một thế giới khác”.
Hãy để lòng nhân hậu của Thiên Chúa đi qua trái tim chúng ta, mang lại sự an ủi đến những “vùng ngoại vi” của nhân loại – từ những nạn nhân của bạo lực tại Sydney, những người dân đang kiên cường tại Bêlem, cho đến những anh chị em đồng bào bão lũ. Hang đá sẽ không còn là những bức tượng thạch cao lạnh lẽo hay những ánh đèn led rực rỡ nhưng vô hồn, mà là một thực tại sống động, nơi tình yêu Thiên Chúa và nỗi đau con người gặp nhau trong một cái ôm hòa giải. Đó chính là ý nghĩa đích thực của Nhập Thể: Thiên Chúa trở thành con người để con người học được cách yêu thương như Thiên Chúa.
Nguồn: vaticannews.va